🇮🇷 آیا سیل می تواند تهدیدی برای امنیت ملی باشد؟🇮🇷 احد رضایان قیه باشی

🇮🇷 آیا سیل می تواند تهدیدی برای امنیت ملی باشد؟

🇮🇷 احد رضایان قیه باشی

مهمترین سوالی که در رساله دکتری خود تلاش کردم تا به آن پاسخ دهم این بود که: چگونه پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی و مخاطرات محیطی می توانند منجر به تهدید امنیتی برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران شوند؟

سازوکاری که در پاسخ به این پرسش پیشنهاد دادیم بسیار ساده بود کلیدواژه اصلی ما "  گسترش نارضایتی" بود. در سازوکار پیشنهادی ما "گسل های سیاسی" ایران شناسایی شدند. 

این گسل ها بر بسترهای قومی، مذهبی، اقتصادی، فرهنگی و تضاد طبقاتی سوار هستند. 

علاوه بر شناسایی گسل های سیاسی، مناطق مستعد بحران های اقلیمی نیز در چند سال آینده شناسایی و در نقشه جغرافیایی ترسیم شدند. 

در واقع در این سازوکار گفته میشد که در صورت همزمانی گسل های اقلیمی با گسل های سیاسی امکان بروز تهدید های امنیتی برای امنیت ملی وجود دارد.

البته در این سازوکار صرفا به این معادله اکتفا نکردیم و تلاش کردیم تا شرایطی که این همزمانی را میتواند تشدید کند را بیشتر توصیف کنیم. بر این اساس مجموعه ای از مولفه ها را به عنوان شرایط لازم و کافی برای ظهور تهدیدهای امنیتی برشمردیم. از جمله : 

1. چگونگی مدیریت و مواجهه با بحران،

 2. برایند جنگ رسانه ای در داخل و خارج،

3.  ابعاد بحران، 

4. ابعاد پیامدهای انسانی و اقتصادی بحران،

5. میزان مشروعیت و مقبولیت نظام در زمان وقوع بحران. 

در واقع بر این اساس ایران در 9 منطقه مستعد تهدید امنیتی ناشی از پیامدهای اقلیمی و مخاطرات زیست محیطی است و پیامدهایی همچون : خشکسالی، سیل، گرمای شدید، سرمای شدید، طوفان گرد و غبار و ریز گرد و بیماری های واگیردار ناشی از تغییرات اقلیمی پتانسیل لازم برای ایجاد تهدید امنیتی را برای جمهوری اسلامی ایران دارند. (مخاطرات محیطی همچون زلزله در این مطالعات وارد نشده اند اما ظرفیت بالایی در ایجاد تهدید امنیتی دارند).

منطقه ترکمن صحرا، منطقه آذربایجان، منطقه کردستان، منطقه سیستان، منطقه خوزستان و منطقه فارس ظرفیت ویژه ای برای بحران زایی در شرایط بد ناشی از پیامدهای اقلیمی دارند.

در سیل گسترده ای که در 15 روز گذشته تقریبا سراسر کشور را درگیر کرده و بحران گسترده و عظیمی به وجود آورده است و مهمتر از همه اینکه به شکل قابل توجهی در مناطق دارای گسل سیاسی رخ داده و پیامدهای و خسارات اصلی در این مناطق رخ داده است شاهد همزمانی نگران کننده ی شرایطی هستیم که امکان و احتمال بروز تهدیدهای امنیتی را افزایش داده است. 

به تجربه ثابت شده است که مخاطرات محیطی و پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی همچون سیل و زلزله  دارای آثار روحی و روانی پایدار و طولانی مدتی هستند و در حافظه تاریخی افراد ماندگاری بیشتری دارند و به معیاری برای قضاوت و تصمیم گیری های آتی تبدیل می شوند. ترس از قحطسالی همچنان در حافظه تاریخی پدران و پدربزرگ های ما با قوت به حیات خود ادامه می دهد. 

مطالعات نشان می دهد ترس از زلزله یا سیل در مناطق آسیب دیده جهان یکی از مهمترین ترس های زندگی است و همه اینها نشان میدهد که عملکرد دولت ها و نظام ها در چنین بحران هایی به شدت بر مقبولیت آنها اثرگذار است.

پژوهشگر پسادکتری آینده پژوهی دانشگاه تهران